Tekst Rob Hoen

Boeken zijn er genoeg over de Citroën DS. Als je er een hebt, dan hoef je al die andere niet meer. Want de strekking is altijd dezelfde: terwijl andere autofabrikanten in 1955 nog klotsende badkuipen bouwen, zet Citroën de autowereld op zijn kop. De nieuwe DS is een revolutionaire auto om tal van redenen: hydropneumatische vering, vloeiende en aerodynamische carrosserie, toepassing van moderne kunststoffen als nylon in het futuristische dashboard, schijfremmen, halfautomatische versnellingsbak, aluminium motorkap, eenspaaksstuurwiel en nog veel meer. De auto lijkt van een andere planeet. Het is bijna science fiction. Het is la bombe Citroën. In diezelfde boeken staat ook dat er op de eerste dag van de Parijse autosalon in het Grand Palais 12.000 DS19’s verkocht zijn. Dat is een onwaarschijnlijk aantal. Maar als het in al die boeken staat, dan is het toch waar?

(NB: dit is een bijgewerkt artikel dat eerder verscheen in het clubblad (nr. 407, maart 2021) van de Citroën ID/DS Club Nederland)

Grand Palais

Ieder jaar ga ik in november naar Paris Photo in het Grand Palais in Parijs. Dezelfde plek waar de DS19 voor het eerst aan het grote publiek getoond wordt. Paris Photo is een grote fotobeurs voor de fine fleur; het is een ode aan de kunst van de fotografie. Ik loop altijd naar de plek waar ooit die champagnekleurige DS19 stond, onder die indrukwekkende glazen koepel. En ik probeer mij de menigte rond deze auto op de eerste dag van de beurs voor te stellen. Ik hoor de oh’s en ah’s en zie de verwondering. De auto is geen verrassing meer. Een paar weken eer­der heeft het Franse tijdschrift l’Auto-Journal in het nummer van 15 september 1955 al afbeeldingen onthuld onder de kop ‘Voici la bombe Citroën’. Maar nu is het donderdag 6 oktober 1955. Er staat nu een echte Citroën DS19 midden in het Grand Palais. En zoiets heeft autominnend Europa nog nooit gezien.

Factchecking

Factchecking is eigenlijk nagaan of beweringen in overeenstemming zijn met of berusten op feiten; controleren of beweringen in overeenstemming zijn met de werkelijkheid. In dit geval: zijn er op 6 oktober 1955, de openingsdag van de Salon de l’Automobile van Parijs 12.000 Citroëns DS19 binnen één dag verkocht? In het huidige tijdperk van desinformatie en nepnieuws zouden we ons onmiddellijk deze vraag stellen. Desinformatie is onware, inaccurate of misleidende informatie die met opzet wordt gemaakt en verspreid om geld te verdienen of om een persoon, sociale groep, organisatie of land te schaden. Nu zou ik het verhaal over die 12.000 verkopen op een dag niet direct als schadelijk willen betitelen. Eerder is het een manier om extra publiciteit te genereren. Er wordt immers niemand mee geschaad. Citroën zou er hooguit nog meer auto’s mee kunnen verkopen, dus meer geld verdienen.

Hans Delbrück: de mythenverdelger

Dan denk ik altijd aan de Pruisische militair historicus Hans Delbrück (1848 – 1929). In zijn boek Die Perserkriege und die Burgunderkriege (1887) gaat hij naar de plek waar ooit de beroemde slag bij Marathon (490 v. Chr.) plaatsvond. Dat was de beslissende veldslag die de Eerste Perzische Oorlog beëindigde en was de eerste poging van de Perzen om de Griekse stadstaten bij hun rijk te voegen. Uiteindelijk werd deze strijd een zware vernedering voor de Perzen. Het was de eerste keer dat Grieken de Perzen versloegen in een veldslag. Volgens ramingen verloren de Perzen 6000 à 7000 man. Daartegenover sneuvelden er slechts 192 Grieken. Delbrück ging op de plek kijken waar de slag gewoed heeft. En dan blijkt dat de aantallen Perzen die de bronnen noemen niet te kunnen kloppen, omdat de schepen fysiek nooit zoveel troepen (26.000) bij Marathon aan land hadden kunnen brengen. Delbrück concludeert dat òf de plek van de slag bij Marathon onjuist is, òf het Perzische leger moet veel kleiner geweest zijn. Delbrück bestudeerde dus niet alleen de geschreven bronnen die enorme aantallen Perzische soldaten noemden; hij keek ook naar de fysieke omstandigheden en context.

De media

Er is geen enkele krant of (auto-)tijdschrift die in de weken die volgen op de Parijse autosalon rept over 12.000 verkochte DS19’s. Dat feit op zich is al verdacht. Want als een automerk er in slaagt op een enkele beursdag zoveel auto’s te verkopen was dat zeker nieuws geweest. En Citroën zou dat zeker aan de nieuwsmedia gemeld hebben. Immers, het zou nog eens extra publiciteit opgeleverd hebben. Maar de media hebben dat ‘nieuws’ destijds niet opgepikt. Op een of andere manier is later dat getal van 12.000 uit het niets verschenen. Misschien werd eerst een getal van 1.000 exemplaren genoemd en dat cijfer werd steeds groter. Niemand controleert meer de feiten en neemt het voor waar aan. Waarschijnlijk was het een gerucht dat een eigen leven is gaan leiden. Een broodjeaapverhaal: een grotendeels verzonnen verhaal dat als waargebeurd wordt doorverteld en daardoor aan overtuigingskracht wint. Een vertelsel dat DS-liefhebbers maar al te graag voor waar aannemen. Het is ook merk­waardig dat er geen enkele officiële schriftelijke bron te vinden is die de verkoopaantallen van die dag bevestigt.

De foto’s

Als ik op zoek ga naar foto’s van de eerste DS19’s op de Parijse auto­beurs van 1955 vind ik vooral beelden van de menigte rond de draai­schijf waar de nieuwe Citroën langzaam en eindeloos zijn paraderondjes maakt. De nieuwsgierige meute verzamelt zich rond de DS. De meeste foto’s zijn vanaf de eerste etage gemaakt, waar je de auto het best kunt zien tussen de massa. Die beelden wekken de suggestie dat het vooral heel erg druk is bij de Citroën DS. Inderdaad, de DS19 is het grote autonieuws dat jaar. Het is dus niet onlogisch dat fotografen zich juist daar op concentreren en er minder overzichtsbeelden van de Salon bewaard zijn gebleven. Door op een hoog standpunt te gaan staan, kun je de auto beter fotograferen, omdat de menigte te dicht op de DS19 staat.
Dat is ook te zien op de kleurenfoto’s van Alex Tremulis (1914 – 1991). Hij is een Amerikaanse auto-ontwerper die op dat moment werkt voor de Amerikaanse Ford Motor Company. Eerder heeft hij de beroemde Tucker Torpedo (1948) ontworpen. Hij is in Parijs om in opdracht van Ford de DS19 te bekijken en daarover te rapporteren. Ook Tremulis krijgt de champagnekleurige DS19 niet in één keer in zijn geheel op de foto; hij kan niet op een afstand gaan staan. Hij wacht geduldig op het moment om af te drukken, terwijl de DS zijn rondjes maakt op het plateau.

Hoe dan ook, als je naar de spaarzame overzichtsbeelden kijkt dan zie je eigenlijk dat het op de hele beursvloer erg vol is. Ze laten zien dat het gewoon niet waar is dat het alleen bij Citroën zo druk is. Bij Peugeot, Chrysler, Fiat, het is overal even vol. In het boek La DS Citroën, les voitures des années Cinquante van Daniel Pui­boube staat zelfs in het bijschrift dat de stands van andere automerken er maar verlaten bij lagen. Dat is niet waar. De beurs trekt dat jaar 1.037.000 bezoekers. Dat was toen een nieuw record, maar niet zo heel veel meer dan het jaar ervoor. In 1954 waren het er een miljoen.
Grote toeloop op autoshows is in die jaren is heel gewoon. In de jaren vijftig, zestig en zeventig zijn autobeurzen heel populair bij een groot publiek. Met name in de jaren vijftig zijn ze de voorbode van de nieuwe naoorlogse welvaart. Auto’s worden bereikbaar voor een veel breder publiek.

Als ik naar die foto’s kijk, denk ik meteen weer aan die 12.000 kopers van de DS19. Zoveel mensen lopen er die dag nog niet eens in het Grand Palais. Natuurlijk, het publiek gaat en komt. Maar toch, dan zouden al de mensen op de foto die dag een DS19 besteld hebben? Want cijfermatig – als je de hele beursweek in ogenschouw neemt – zou een op de 11,6 bezoekers dan een DS gekocht hebben.

Één DS19 per 3,6 seconden verkocht

Meer dan 12.000 auto’s verkopen op een enkele dag, kan dat wel? En dat in een niet-digitale omgeving? Een eenvoudige rekensom geeft aan dat dit ondoenlijk geweest moet zijn. Als ik ervan uit ga dat de Salon twaalf uur geopend geweest is, dan is dat 720 minuten. Dat aantal minuten gedeeld door 12.000 exemplaren geeft één verkochte auto per 3,6 seconden. Dat zou zelfs in het digitale tijdperk anno 2022 al een bijzondere prestatie zijn. Maar in 1955 is dat absoluut onmogelijk.

Bestelformulieren

Besef daarbij ook nog eens hoeveel tijd het kost om een bestelformulier in te vullen en te verwerken. Dan had er naast de stand van Citroën in het Grand Palais nog een leger aan verkopers en bureaus moeten staan om al die bestellingen te verwerken. En op alle foto’s die destijds op de beurs gemaakt zijn, is hier niets van te zien. Dat zou geheid een belangrijke nieuwsfoto opgeleverd hebben. Nieuwswaardi­ger dan die van de nieuwe Citroën zelf. Want dan hadden de po­tentiële kopers van een DS19 al de gehele nacht voor de opening van de Salon voor de ingang van het Grand Palais gelegen. Om vervolgens de stand van Citroën te overrompelen. Tientallen ver­kopers, hectisch zwaaiend met bestelformulieren. Het zou een chaos geweest zijn.

Cash

Daarnaast moest er bij iedere bestelling een contante aanbetaling gedaan worden van 80.000 francs op een nieuwprijs van 930.000 francs. Dat zou betekenen dat de verkopers van Citroën op donderdagavond 6 oktober met 960.000.000 francs uit het Grand Palais liepen. En hadden de potentiële kopers zomaar 80.000 francs in de binnenzak van hun jas zitten? De grootste coupure uit die tijd was een biljet van 5.000 francs. Het zijn ingrediënten voor een spannende Hollywood-film.
De Salon duurde van 6 tot en met 16 oktober. In totaal zouden er in elf dagen 80.000 DS19’s verkocht zijn. Dat betekent dan gemiddeld ruim 7200 auto’s per dag. Ook dat is een erg ongeloofwaardig aantal.

Fake news

Ik wil best wel geloven dat er de eerste dag veel auto’s verkocht zijn. Maar er is alle reden om het getal 12.000 naar het rijk der fabelen te verwijzen. Een aantal van 300, misschien wel 500 verkochte exemplaren, dat is veel waarschijnlijker. Heeft Citroën zelf deze getallen bedacht? Dat zal in nevelen gehuld blijven. Zij hebben er geen belang bij deze mythe te ontkrachten. Al ben ik bang dat menig DS-liefhebber hierin hardnekkig zal blijven geloven. 12.000 verkopen in een enkele dag. Het is fake news.