Project ID20F1969 (6)

Project ID20F1969 is een online serie over de restauratie van een Citroën DS Break geschreven door Hans Peter Fukkink, op de sociale media ook wel bekend onder de naam JeePee. In deze reeks is het restauratieproject te volgen van een DS Break, met veel foto’s en video’s. Van afgeschreven autowrak tot de wedergeboorte van een nieuwe Citroën DS Break. Een avontuur met uitdagingen; van (de)montage, revisie, laswerk, spuitwerk tot en met de eerste proefrit. Dit is de zesde aflevering. Kijk hier voor alle tot dusverre verschenen afleveringen van project ID20F1969.

Motor en versnellingsbak

In een van de vorige verslagen liet ik al wat doorschemeren betreffende de conditie van het motorblok. Het motorgedeelte spartelde al een beetje tegen tijdens de demontage vanuit het chassis. Bij de ontmanteling van de motor kwamen meer verborgen geheimpjes vrij. De lange stilstand heeft zo flink zijn sporen achtergelaten bij de cilinderkop, veel van het aluminium is letterlijk weggevreten. Het gietijzeren onderblok had een scheurtje. Dit kom je vaker tegen bij dit type onderblok. Hier komen we gelijk op een delicaat onderwerp: gaan we een identiek onderblok aanschaffen of een exemplaar met minder bekende mankementen. Zoals eerder aangegeven wil ik een goede kwaliteit. Maar ben hierin geen purist. De meest pure vorm van een onderdeel is niet altijd de beste keuze, probeer echter wel zo dicht mogelijk bij de originaliteit te blijven. Na het nodige nadenken en alle voors en tegens te hebben afgewogen, wordt het vervangen door een DY-3 motorblok.
Dit type blok is gebouwd vanaf het jaar 1971, het jaar dat dienstplichtig soldaat Rinus Wehrmann werd veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf omdat hij weigerde om zijn lange haren te laten knippen. Uiteindelijk verkreeg hij een vervroegde vrijlating en werd (lange) haardracht in het Nederlandse leger voortaan toegestaan. Niet dat zijn haardracht de doorslag heeft gegeven, maar persoonlijk vind ik het DY3-motorblok een betrouwbaar exemplaar.

Ondanks de slechte conditie van de buitenzijde van het oude motorblok, ga ik aan de slag met de demontage. Al snel blijkt dat de combinatie van lange stilstand, water, aluminium en antivries hebben geleid tot een versnelde corrosie van de aluminium onderdelen. In het verleden werd heel vaak kraanwater gebruikt in combinatie met antivries. Kraanwater bevat veel mineralen die zich rond het koelsysteem afzetten en schade kunnen veroorzaken, ook de lange stilstand van ruim 20 jaar heeft hierin vast en zeker bijgedragen. De lichtmetalen cilinderkop is aan de binnen- en buitenzijde zelfs dusdanig aangetast, dat deze vervangen moet worden. De rest van het blok blijkt eveneens behoorlijk tegen te vallen de krukas en de nokkenas hebben flinke sporen van slijtage en dienen te worden gereviseerd. De krukas is tenslotte toch wel een van de meest belaste draaiende onderdelen van een motor. We moeten natuurlijk niet vergeten dat dit een motor is uit 1969 met een onbekende historie en aantal kilometers.
Een prachtig voorbeeld van ‘lang volhouden’ is de Citroen Break ID20F van Toon Langelaar uit Borculo. Deze voiture komt uit 1971 en had 25 jaar geleden, volgens de bijgeleverde documentatie, zo’n 200.000 kilometer over de Amerikaanse wegen gezweefd. Een verweerd uiterlijk en verschrompeld dashboard, door de vele felle zonne-uren, waren slechts bijzaak. Na deze kilometerstand is deze wagen voorzien van een ander gereviseerd motorblok en een LPG-installatie. Tot op de dag van vandaag heeft deze Break 1,3 miljoen kilometer gereden en is slechts eenmaal voorzien van een gereviseerde cilinderkop. Met een totale lengte die nagenoeg 33 keer de omtrek van onze aardbol is, zijn dat toch aardige afstanden. Een leuke anekdote: de helft van de tussenliggende kilometers is afgelegd met een, aan de trekhaak bevestigde, aanhanger of autoambulance. Het geheim volgens Toon Langelaar: vaak kleppen stellen, regelmatig onderhoud en het gebruik van een vol synthetische motorolie, en die laatste is bijzonder te noemen. Misschien ook wel opmerkelijk: het originele motorblok is destijds gereviseerd, verkocht en geplaatst in een andere Franse dame die inmiddels nogmaals 200.000 kilometer heeft gereden. En dat is allemaal best indrukwekkend voor een motorblok die, qua ontwerp, is gebaseerd op de verbrandingsmotor uit 1934 van de eveneens bekende Citroën Traction Avant.

Maar om die vele kilometers te kunnen rijden moet je wel een goed blok hebben, en daar waren we tenslotte mee begonnen. Na wat zoekwerk in een grote stalen zeecontainer werd een DY3 onderblok gevonden, voorzien van een identificatieplaatje met het nummer 0662042288. Het vervangende onderblok is rijkelijk voorzien van oude olie en smeervet. Je reukorgaan wordt geprikkeld door die onbetwistbare geur van die stroperige vloeistoffen. Voordat we het onderblok echt schoon kunnen maken wordt het eerst schoongemaakt in een industriële reinigingsmachine. Een soort vaatwasmachine waarbij een reinigingsbad wordt verwarmd tot een hoge temperatuur, het onderdeel wordt onder druk besproeid en verwijdert de meeste vervuilingen. En dan is het een kwestie van schoonmaken, en wel véél schoonmaken. Met behulp van diverse staalborstels voor de haakse slijpschijf en boormachine wordt een mooi onderblok verkregen. Tevens wordt alle inwendige schroefdraad gereinigd en met een bijbehorende draadtap gezuiverd.
Na het ontvetten wordt de buitenzijde van het onderblok geverfd met een hittebestendige engine enamel verf in de kleur groen, in dit geval met de kleur ‘Ford Green’. Henry Ford heeft hierin onbedoeld geen bijdrage aan de kleur, maar deze kleur vind ik altijd perfect passen bij de originele kleur. En zo kwasten we al jaren deze kleur op de blokken, en het bevalt onze Franse dames blijkbaar goed. In de tussentijd zijn alle moeren, bouten en kleinmateriaal gestraald en retour van het passiveren. Het polijsten van de losse onderdelen waaronder carterpan en kleppendeksel is afgerond.
Alle losse onderdelen worden naar Citro-Classique gebracht om het te laten afmonteren met nieuwe lagerschalen, gereviseerde kruk- en nokkenas, gereviseerde cilinderkop, nieuwe 2100 cilinderbussen en zuigers, gereviseerde oliepomp, nieuwe distributie, afgedraaid vliegwiel, nieuwe drukgroep en koppelingsplaat. In het verleden reviseerde ik zelf mijn motorblokken, maar ik denk dat de uitdaging meer aanwezig was voor de te verkrijgen kennis en ervaring dan het uitvoeren van een routinematige revisie van toekomstige motorblokken.

De originele versnellingsbak wordt vervangen door een exemplaar afkomstig uit een dorpje aan de rand van de Veluwe. Het betreft een handmatige vierversnellingsbak die niet lang geleden gereviseerd is. Dit exemplaar wordt gereinigd, gecontroleerd en tevens voorzien van een paar nieuwe rubberen o-ringen bij de schakelstang. En zo kan het gebeuren dat op 5 december 2019 een kaal motorblok, inclusief versnellingsbak, wordt afgeleverd door de Goedheiligman en zijn Pieten.
Menigeen staat nog steeds versteld van de hoeveelheid losse onderdelen die nog op zo’n kaal motorblok, in combinatie met de versnellingsbak, dienen te worden aangebracht. Persoonlijk vind ik het aanbrengen van al deze onderdelen een mooi karwei, je ziet het geheel groeien tot een volwaardig motorblok. De originele ontsteking wordt niet terug geplaatst, deze wordt vervangen door een elektronische versie. De behuizing is nagenoeg identiek en het systeem is onderhoudsarm. De vier Eyquem bougies zorgen met hun vonk voor de ontsteking van het mengsel brandstof en lucht. Leuk te weten is dat de firma Eyquem in 1886 is opgericht door de Fransman Maurice Eyquem, en zo blijft het na al die jaren wel weer een Frans feestje.

En toch is er een klein, niet te vergeten, component van Italiaanse afkomst. Het betreft hier namelijk de Weber carburateur met zijn twee venturis. Het exemplaar wat wij gaan monteren is volledig gereviseerd en nog ruim voldoende dorstig voor vele hectoliters benzine in de nabije toekomst.
Ondanks dat we werken met gepassiveerde bouten en moeren, gereviseerde onderdelen en fris gepolijste sierdelen kan het voorkomen dat je lichaam wordt aangezet tot het vrijgeven van adrenaline. Juist het vastdraaien, met de momentsleutel, van die laatste bout op de beugel van de hogedrukregelaar gaf een dof geluid. Het zweet breekt je langzaam uit bij het aanzien van de ware reden: de bout is keurig afgeknapt in een van de inwendige schroefdraden van het onderblok. Het komt altijd weer goed, maar het geeft altijd weer een klein dompertje op de feestvreugde. Al met al gaat het monteren naar wens en de contouren van het motorblok worden steeds herkenbaarder, vooral na de montage van het in- en uitlaatspruitstuk.
Nadat de montage van het motorblok bijna is afgerond, kan de verdere opbouw van de versnellingsbak beginnen. De schijfremmen worden aangebracht en de slingering bepaald, het zogenaamde uitklokken vindt plaats met behulp van een micrometer. Het principe van deze remschijf is nagenoeg niet gewijzigd sinds de eerste première in 1955, over het ontwerp is nog jarenlang geprocedeerd. Een andere partij vond dat er sprake was van inbreuk op een vergelijkbare geoctrooieerd type schijfrem. Die moest uiteindelijk het onderspit delven omdat Citroën in het gelijk werd gesteld.
Na het aanbrengen van de handremblokken en de gereviseerde linker- en rechter remklauw zijn de werkzaamheden aan het motorblok bijna afgerond. Al met al is het een behoorlijke verschijning geworden, zowel in aanzicht als gewicht. De kleurstelling tussen de groene, bruine en zwarte onderdelen is intens. In de kleurenpsychologie staan zij respectievelijk voor: succes, betrouwbaar en kracht. En volgens mij hebben die symbolische betekenissen een prachtige verwoording voor het Franse spreekwoord fort comme un bœuf, oftewel zo sterk als een beer (os).

Als laatste activiteit wordt de dwarstraverse, die zorgt voor de ophanging van de versnellingsbak, voorzien van nieuwe ophangrubbers. De bijbehorende steunen voor de radiateur worden bij de montage ook gemonteerd aan de remklauwen, de werkzaamheden zijn afgerond. Het motorblok wordt voorlopig keurig opgeborgen, het is nog even wachten op de aflevering van het chassis, dak en achterklep door het spuitbedrijf. Uiteraard is alles weer te bekijken op onderstaande video.